Założenie i usunięcie cewnika DJ

Co to jest cewnik DJ

Cewnik moczowodowy DJ (skrót o angielskiego double J) nazywany inaczej JJ lub Pig-Tail jest cienką rurką wykonaną z elastycznego tworzywa sztucznego, która wprowadzona do moczowodu ma zapewnić swobodny spływ moczu z nerki do pęcherza moczowego. Cewnik DJ ma charakterystycznie zakończone końce w kształcie litery J dzięki czemu zawdzięcza swoją nazwę. W literaturze cewnik DJ często opisywany jest jako cewnik typu pig-tail (zaokrąglone końce cewnika przypominają świński ogon). Zaokrąglone końce cewnika zabezpieczają go przed wysunięciem się z moczowodu. Koniec bliższy cewnika położony jest w miedniczce nerkowej a koniec dystalny w pęcherzu moczowym.

W jakim celu zakłada się cewnik do moczowodu?

Cewnik DJ ma za zadanie zapewnić niskociśnieniowy spływ moczu z nerki do pęcherza moczowego. W przypadku kamicy układu moczowego cewnik zakładany jest w różnych sytuacjach klinicznych. Kamień w moczowodzie powodujący kolkę nerkową, która nie ustępuje pomimo leczenia farmakologicznego lub wspóistnieje z zakażeniem układu moczowego jest najczęstszym wskazaniem do założenia cewnika DJ. Kolejnym wskazaniem do założenia cewnika DJ jest zabieg URS czyli wziernikowania moczowodu (z powodu kamicy lub guza), po którym urolog decyduje, że konieczny jest dłuższy drenaż moczowodu. Przed zabiegiem RIRS wykorzystywanym w leczeniu kamicy nerkowej cewnik DJ zakładany jest w celu poszerzenia moczowodu i przygotowania do wprowadzenia koszulki dostępowej. Pozakamicze wskazania do cewnikowania DJ obejmują wszystkie sytuacje, w których występuje zastój w układzie kielichowo-miedniczkowym ze wskazaniami do jego odbarczenia.

Wskazania do założenia cewnika DJ

W warunkach fizjologicznych wyprodukowany przez nerkę mocz spływa moczowodami do pęcherza moczowego i nie zalega w układzie kielichowo-miedniczkowym nerki (UKM). Zastój moczu w UKM wywołany kamieniem w moczowodzie, obrzękiem śluzówki moczowodu, skrzepami etc. powoduje silny ból nazywany kolką nerkową. Zastój moczu w układzie zbiorczym negatywnie wpływa na pracę nerki stopniowo ją uszkadzając. Wodonercze sprzyja zakażeniu zalegającego moczu co może doprowadzić do powstania roponercza lub doprowadzić do urosepsy mogącej zagrażać zdrowiu lub życiu. Decyzja o założeniu cewnika DJ może być podjęta w sytuacji:

  po zabiegu endoskopowego usunięcia kamienia z moczowodu (URS-L - skrót od ureterorenoscopic lithotrpsy). Obrzęk śluzówki moczowodu, różnego stopnia uszkodzenia ściany moczowodu lub kamica resztkowa są najczęstszymi wskazaniami do założenia cewnika DJ po URS.
  w przypadku kamienia w moczowodzie, który powoduje silne dolegliwości kolkowe, które są nieskutecznie leczone farmakologiczne lub w sytuacji kamicy moczowodowej ze współistniejącym stanem zapalnym powyżej kamienia
  przed zabiegiem RIRS - RIRS jest endoskopową techniką operacyjną polegającą na usuwaniu złogów z dostępu przez cewkę moczową przy użyciu giętkiego ureterorenoskopu. Założenie cewnika DJ ma za zadanie przygotować moczowód - poszerzyć jego światło co ułatwia późniejsze wprowadzenie koszulki dostępowej w czasie RIRS.
  po zabiegu RIRS - cewnik zabezpiecza przet atakami kolki nerkowej, które wywoływane są obrzękiem moczowodu lu skrzepami w jego świetle

Jak długo można utrzymywać cewnik DJ w moczowodzie?

Cewniki DJ występują w różnych wersjach możliwego czasu utrzymywania w moczowodzie. Najpopularniejsze cewniki wykorzystywane DJ mogą być utrzymywane w moczowodzie przez okres 6 lub 12 miesięcy.

Jak wygląda cewnikowanie moczowodu z użyciem cewnika DJ?

Cewnik zakładany jest do moczowodu z dostępu przez cewkę moczową. Istnieją różne techniki wprowadzania cewnika DJ z wykorzystaniem różnych narzędzi endoskopowych - cewnik może być założony za pomocą cystoskopu lub ureterorenoskopu. Najogólniej technika zabiegu polega na wprowadzeniu wziernika do pęcherza i uwidocznieniu ujścia moczowodu, przez które wprowadzany jest cewnik w taki sposób aby jego górny koniec kończył się w miedniczce nerkowej.

W jaki sposób usuwany jest cewnik DJ?

W zależności od typu cewnika może on być usunięty przez urologa lub samego pacjenta. Standardowy cewnik DJ usuwany jest za pomocą cystoskopu wprowadzonego przez cewkę moczową. Zabieg usunięcia cewnika u kobiety może być wykonany w znieczuleniu miejscowym, u mężczyzny konieczne jest znieczulenie dożylne. Istnieją cewniki DJ wyposażone w specjalną nitkę wyprowadzoną przez cewkę moczową na zewnątrz, których usunięcie polega na delikatnym pociągnięciu nitki.

Jakie objawy mogą towarzyszyć cewnikowi DJ w moczowodzie?

U większości pacjentów z założonym cewnikiem DJ występują objawy spowodowane jego wpływem na ściany układu moczowego. Chorzy z cewnikiem DJ w moczowodzie mogą obserwować krwiomocz czyli krwiste zabarwienie moczu spowodowane krwawieniem ze śluzówki układu moczowoego sprowokowanym końcami cewnika DJ. Pęcherzowy koniec cewnika może powodować bolesne parcie na mocz i częstomocz, które wywołane są poruszaniem się końcówki cewnika w okolicy szyi pęcherza moczowego. W czasie oddawania moczu mogą występować bóle okolicy lędźwiowej wywołane refluksem czyli cofaniem się moczu z pęcherza moczowego do nerki.

Powikłania związane z cewnikeim DJ

U części pacjentów występuje zjawisko inkrustacji cewnika czyli wytrącania się soli mineralnych na jego powierzchni. Nasilenie inkrustacji może być rózne - od niewielkiech warstewki kamiczego osadu na powierzcni cewnika aż po olbrzymie infekcyje złogi kamicze w całości wypełniające miedniczkę nerki i pęcherz moczowy. Opisane sytuacje najczęściej występują u chorych z długo utrzymywanym cewnikiem DJ, współistniejącym zakażeniem i przy wybitnych skłonnościach do krystalizacji soli mineralnych w moczu.