Objawy kamicy moczowodowej

Objawy kamicy moczowodowej

Kamica moczowodowa jest chorobą, w której kamień nerkowy przemieszcza się do moczowodu powodując utrudniony odpływ moczu z nerki do pęcherza moczowego. Najczęściej występującym i zarazem najbardziej dotkliwym objawem kamicy moczowodowej jest kolka nerkowa objawiająca się bardzo silnym bólem okolicy lędźwiowej, któremu często towarzyszą mdłości i wymioty. Ból w ataku kolki nerkowej swoją siłą porównywany jest z bólami porodowymi. Wielkość kamienia w moczowodzie oraz jego lokalizacja nie mają związku z nasileniem bólu.

Czym są i skąd biorą się kamienie w moczowodach?

Kamienie moczowodowe powstają w układzie kielichowo-miedniczkowym nerki (UKM) i w momencie kiedy przemieszczą się do moczowodu nazywane są kamieniem w moczowodzie. Moczowody to przewody biegnące od miedniczek nerkowych do pęcherza moczowego, których zadaniem jest transport moczu wyprodukowanego przez nerki do pęcherza moczowego. 

Ryc. Typowa lokalizacja bólu w ataku kolki nerkowej.

Kolka nerkowa - najsilniejszy ból znany człowiekowi

Kolka nerkowa (łac. Colica renalis) jest najczęściej występującym objawem kamicy moczowodowej. Złóg nerkowy przemieszczając się z układu kielichowo-miedniczkowego do moczowodu powoduje utrudniony odpływ moczu i wzrost ciśnienia moczu powyżej przeszkody. Wysokie ciśnienie w układzie zbiorczym nerki rozciąga ją co stymuluje receptory torebki nerkowej odpowiedzialne za silną reakcję bólową. Mechaniczny ucisk złogu na ścianę moczowodu może prowadzić do jej niedokrwienia i powstania miejscowej reakcji zapalnej, która uwalnia mediatory stanu zapalnego dodatkowo nasilając ból. 

Charakterystycznym objawem kolki nerkowej jest nagły i bardzo silny ból zlokalizowany w okolicy lędźwiowej po stronie kamienia w moczowodzie. W zależności od lokalizacji złogu w moczowodzie ból może promieniować do śródbrzusza, podbrzusza, pachwiny lub zewnętrznych narządów płciowych. W przypadku złogu zlokalizowanego w przypęcherzowym odcinku moczowodu może pojawić się uporczywe, bolesne parcie na mocz z oddawaniem niewielkich ilości moczu a nawet wrażenie zatrzymanie moczu. Pacjent w czasie ataku kolki nerkowej jest niespokojny, często pobudzony ruchowo i nie może znaleźć pozycji, która przyniosłaby złagodzenie bólu. U większości pacjentów w czasie kolki występuje porażenie perystaltyki jelit objawiające się wzdęciem brzucha, mdłościami lub wymiotami. U pacjentów z zakażeniem układu moczowego kolka nerkowa może przebiegać z podwyższoną temperaturą ciała.

Choroby powodujące objawy podobne do kamicy moczowodowej

Podstawowym zadaniem lekarza badającego chorego z podejrzeniem kamicy moczowodwej jest wykluczenie innych przyczyn mogących powodować podobne dolegliwości. Kamień w dolnym odcinku moczowodu może powodować podobne objawy jak w przypadku zapalenia wyrostka, ektopowej ciąży, zapalenia uchyłków a nawet skrętu jądra lub jajnika. Złogi moczowodowe w górnym odcinku mogą dawać symptomy podobne do tych występujących w zapaleniu trzustki, perforacji wrzodu żołądka, pękniętego tętniaka aorty lub niedrożności jelit. Ból prawego podżebrza promieniujący pod prawą łopatkę jest typowym objawem kolki żółciowej lub zapalenia pęcherzyka żółciowego, ale może też wystąpić w kamicy prawego moczowodu.

Jak wygląda nerka w USG u chorego z kamicą moczowodu?

Charakterystycznym objawem w obrazie USG jest poszerzenie układu kielichowo-miedniczkowego nerki opisywane jako zastój lub wodonercze. W warunkach prawidłowych UKM nerki jest nieposzerzony. W sytuacji gdy złóg w moczowodzie nie utrudnia w chwili badania odpływu moczu UKM będzie opisany jako nieposzerzony co może spowodować błędne wykluczenie kamicy moczowodu jako przyczyny dolegliwości. Stopień poszerzenia może być różnie opisywany - zaznaczony, miernie poszerzony czy wodonerczowato poszerzony w przypadku dużego zastoju. Złogi, które nie blokują odpływu moczu z nerki w dogodnych warunkach mogą być uwidocznione w połączeniu miedniczkowo-moczowodowym, na wysokości naczyń biodrowych lub w ujściu pęcherzowym moczowodu. 

Jak długo trwa kolka nerkowa?

Niestety nie ma możliwości oceny ile czasu potrwa kolka nerkowa, jaka będzie częstość nawrotów oraz czy pacjent ma szansę na wydalenie złogu siłami natury bez konieczności interwencji urologa. Kolka nerkowa występuje w momencie zablokowania odpływu moczu z nerki do pęcherza. Pierwsze objawy ze strony złogu w moczowodzie mogą się pojawić w ujściu moczowodu do pęcherza czyli w ostatnim odcinku moczowodu a u innego chorego atak kolki może wystąpić w momencie gdy kamień zlokalizowany jest w połączeniu miedniczkowo-moczowodowym. Przemieszczanie się złogu z nerki do pęcherza trwa z reguły kilka tygodni i powinno być monitorowane przez urologa. W przypadku braku postępów w przemieszczaniu, narastaniu niewydolności nerki lub objawów zakażenia układu moczowego konieczne jest leczenie zabiegowe. Należy podkreślić, że ustąpienie bólu po ataku kolki nie oznacza, że złóg uległ wydaleniu z moczowodu. Badanie USG pozwala na ocenę nerki pod kątem zastoju i ułatwia decyzję odnośnie dalszej diagnostyki i leczenia.

Zapobieganie kamicy moczowodowej

Kamica nerkowa jest schorzeniem coraz częściej rozpoznawanym w codziennej praktyce. Złogi nerkowe potocznie nazywane kamieniami są twardymi jak kamień konkrementami zbudowanymi z substancji występujących w moczu pacjenta. Wśród najczęściej występujących składników złogów nerkowych wymienia się szczawian wapnia, fosforan wapnia i kwas moczowy. Znajomość składu chemicznego ułatwia postępowanie leczniczo dietetyczne mające na celu profilaktykę kamicy. Wśród ogólnych zaleceń dla pacjentów z kamicą nerkową wymienia się picie dużej ilości wody, ograniczenie soli kuchennej, cukrów, białka zwierzęcego i szczawianów w diecie. Dobowa objętość wypitych płynów powinna dać objętość moczu powyżej 2,5 litra w ciągu doby. Dodatkowe informacje na ten temat można znaleźć w artykule: Zapobieganie kamicy nerkowej.

Jak leczy się kolkę nerkową?

Rozpoznanie kolki nerkowej u większości chorych nie stanowi problemu ze względu na specyficzne objawy i dostępność badań obrazowych. Leczenie kolki nerkowej polega na opanowaniu bólu przy użyciu leków niesteroidowych przeciwzapalnych. W przypadku gdy pól nie ustępuje po lekach doustnych konieczne jest przyjęcie chorego do szpitala i stosowanie leków podawanych dożylnie lub domięśniowo. Hospitalizacja wskazana jest w przypadku braku efektu po doustnych lekach przeciwbólowych, w podejrzeniu urosepsy, narastającej niewydolności nerek a także w przypadku kamicy moczowodu u pacjenta z jedną nerką lub obustronną kamicą moczowodową. Równolegle z leczeniem przeciwbólowym prowadzona jest diagnostyka zmierzająca do ustalenia przyczyny kolki nerkowej. Badanie USG z reguły jest pierwszym badaniem obrazowym wykonywanym u chorego z podejrzeniem kamicy moczowodu. Badanie rentgenowskie jamy brzusznej pozwala na uwidocznienie cieni wapiennych mogących być złogiem w nerce lub moczowodzie. Tomografia komputerowa jest najdokładniejszym badaniem obrazowym o większej wartości od standardowo wykonywanej urografii. U chorych, którzy nie wymagają leczenia zabiegowego i nie mają silnych dolegliwości prowadzi się leczenie objawowe mające na celu ułatwienie wydalenia złogu. Chorzy wymagający leczenia zabiegowego mogą mieć zaproponowane odblokowanie odpływu moczu z nerki przy użyciu cewnika moczowodowego lub nefrostomii. Leczenie endoskopowe kamicy polega na wziernikowaniu moczowodu z dostępu przez cewkę moczową i usunięciu złogu - metoda URS. Część kamieni dogodnej lokalizacji i odpowiedniej wielkości może być leczona metodą ESWL.