Diagnostyka obrazowa w kamicy moczowodu

Kamica moczowodowa może dotyczyć dowolnego miejsca w moczowodzie. Złóg potocznie nazywany kamieniem przemieszcza się z nerki do moczowodu powodująć objawy charakterystyczne dla kamicy moczowodowej. Kamień może utknąć w dowolnym miejscu moczowodu począwszy od połączenia miedniczkowo-moczowodowego aż do ujścia pęcherzowego moczowodu. W moczowodzie wyróżnia się trzy fizjologiczne przewężenia - połączenie miedniczki nerkowej z moczowodem, skrzyżowanie z naczyniami biodrowymi oraz ujście moczowodu do pęcherza moczowego.

Przyczyny kamicy moczowodowej

Kamienie powstają w układzie kiliechowo-miedniczkowym nerki jako wynik krystalizacji substancji zawartych w moczu. Około 80% kamieni moczowych zbudowanych jest z soli wapnia (69% szczawian wapnia, 12% fosforan wapnia). Wśród pozostałych wyróznia się złog struwitowe, zbudowane z kwasu moczowego, cystyny i inne. Teorii tłumaczących powstanie kamieni nerkowych jest kilkadziesiąt jednak dwa procesu uważane są za niezbędne do powstania złogu. Pierwszym z nich jest zagęszczenie moczu (duzę stężenie substancji formujących złóg i niskie stężenie inhibitorów krystalizacji). Drugim procesem jest jest krystalizacja brodawki nerkowej fosforanem wapnia powodująca powstanie płytki Randalla, która zapoczątkowuje powstanie kamienia.

Badania wykonywane w diagnostyce kamicy moczowodwej

Podstawowym celem badań w diagnostyce kamicy moczowodu jest ustalenie wielkości kamienia, jego lokalizacji i budowy układu moczowego. Informacje uzyskane z badań obrazowych są niezbędne do zapalnowania całego procesu diagnostyczno-leczniczego. U pacjentów z kolką nerkową diagnostyka obrazowa ma kluczowe znaczenie w diagnostyce różnicowej dolegliwości. Ból o charakterze kolki nerkowej jest najczęstszym objawem kamicy moczowodowej. Badanie USG ze względu na ogólną dostępność jest najczęściej wykonywanym badaniem obrazowym we wstępnej diagnostyce pacjentów z podejrzeniem kamicy układu moczowego.

Badanie USG układu moczowego

Badnie USG układu moczowego jest nieinwazyjne, powszechnie dostępne i nie wymaga szczególnego przygotowania pacjenta. USG jest najczęściej wykonywanym badaniem u pacjentów z kolką nerkową. USG pozwala na ocenę nerek - wielkość, kształt oraz stopień zastoju moczu w układzie kielichowo-miedniczkowym. USG jest podstawowym badaniem w przypadku diagnostyki obrazowej kamicy moczowodu u kobiety w ciąży. USG pozwala na rozpoznanie poszerzenia układu kielichowo-miedniczkowego, które jest objawem utrudnionego odpływu moczu z nerki w wyniku kamicy moczowodu lub innych schorzeń. USG umożliwia rozpoznanie wodonercza i roponercza będących najczęstszymi powikłaniami kamicy moczowodu. Ultrasonografia ma ograniczoną wartość w ustaleniu lokalizacji złogu w moczowodzie. Lekarz na podstawie obrazu USG układu moczowego w większości przypadków opiera się na obrazie UKM nerki (poszerzenie UKM w korelacji z objawami klinicznymi pozwala na ustalenie czy dolegliwości mają związek z patologią układu moczowego. Moczowód jest słabo widoczny w badaniu USG dlatego tylko część złogów jest widoczna i tylko w niektórych przypadkach USG pozwala na ustalenie lokalizacji i wielkości kamienia. W przypadku poszerzenia UKM kamień może być widoczny w USG w połączeniu miedniczkowo-moczowodowym, na wysokości skrzyżowania moczowodu z naczyniami biodrowymi i w ujściu moczowodu do pęcherza moczowego.

Zdjęcie rentgenowskie nerek i pęcherza

Zdjęcie przeglądowe nerek i pęcherza wykonane w pozycji leżącej pozwala na uwidocznienie uwapnionych cieni w obrębie jamy brzusznej. Ze względu na fakt, że większość złogów zawiera w swym składzie sole wapnia RTG nerek i pęcherza jest często wykorzystywane w diagnostyce kamicy układu moczowego. Na zdjęciu widoczne są jedynie dobrze wysycone, cieniodajne złogi. Złogi o małej zawartości wapnia lub kamienie zbudowane z moczanów lub kwasu moczowego są niewidoczne na zdjęciu RTG. Badanie ma stosunkowo niską czułość więc niewielkie złogi mogą być niewidoczne lub trudne do zinterpretowania (róznicowanie ze zwapnieniami poza moczowodem - np. zwapnienia w węzłach chłonnych lub flebolity w miednicy mniejszej). RTG nerek i pęcherza nie pozwala na ustalenie stopnia zastoju moczu w nerce oraz nie oceni funkcji nerki. Zdjęcie rentgenowskie nerek i pęcherza może być wykorzystywane w kontroli postępów leczenia zarówno u pacjentów leczonych zachowawczo jak i zabiegowo.

Urografia

Urografia jest badaniem polegającym na dożylnym podaniu środka kontrastowego i wykonaniu kilku zdjęć rentgenowskich. Kontrast filtrowany przez nerki wydalany jest wraz z moczem co powoduje zakontrastowanie układu moczowego. Badanie pozwala na ocenę fukcji wydzielniczej nerki - czas wydalania zakontrastowanego moczu od momentu podania kontrastu, ocenę położenia i anatomii nerki (zwężenie połączenia miedniczkowo-moczowodowego, nerka podkowiasta etc.) oraz ocenę szerokości i przebiegu moczowodu. Urografia pozwala na ustalenie lokalizacji i z dużym prawdopodobieństwem przyczyny przeszkody w odpływie moczu. Badanie trwa około 20-25 minut a u częsci pacjentów wykonywane są dodatkowe tzw. późne zdjęcia urograficzne.

Tomografia komputerowa (w skrócie CT lub TK)

Tomografia komputerowa jest badaniem obrazowym o największej czułości w diagnostyce obrazowej kamicy układu moczowego. URO-TK pozwala na ocenę ilości, wielkości i lokazlizacji złogów w układzie moczowym oraz ocenę anatomii dróg moczowych i czynności wydzielniczej nerki. Ekspozycja na promieniowanie rentgenowskie jest nieznacznie większa niż w przypadku urografii. TK układu moczowego pozwala na bardziej precyzyjne uwidocznienie budowy układu kielichowo-miedniczkowego i przebiegu moczowodów niż w urografii. Badanie może być wykonane bez kontrastu co pozwoli jedynie na ocenę wielkości, liczby i lokalizacji złogów. Uro TK nie może być wykonywane w ciąży chyba, że korzyści wynikające z jego wykonania przewyższają ryzyko związane ze szkodliwym promieniowaniem rentgenowskim na płód.

Rezonans magnetyczny

Rezonans magnetyczny nie ma przewagi nad tomografią komputerową w diagnostyce kamicy moczowodowej. Kamienie moczowe są niewidoczne w rezonansie. Pośrednim objawem kamicy może być ubytek zakontrastowania moczowodu u pacjenta z blokadą wodpływie moczu z nerki. Rezonans magnetyczny może być wykonany u pacjentów ze wskazaniami do wykonania KT, u których istnieją przeciwwskazania do podania środka kontrastowego zawierającego jod, który wykorzystywany jest w czasie KT.

Renoscyntygrafia

Scyntygrafia dynamiczna nerek nazywana też renoscyntygrafią jest badaniem obrazowym z wykorzystaniem izotopu promieniotwórczego nazywanego znacznikiem radioaktywnym. Badanie polega na dożylnym podaniu znacznika radioaktywnego i obserwacji jego filtracji przez nerki przy użyciu gamma-kamery. Renoscyntygrafia pozwala na ocenębudowy i wyglądu nerek, ich ukrwienia oraz ocenę odpływu moczu z układu kielichowo-miedniczkowego do moczowodu. W celu udokumentowania zaburzeń odpływu moczu z nerki w czasie badania podawany jest lek moczopędny - furosemid. Badanie nie jest wykonywane w przypadku podejrzenia kamicy moczowodwej. Najczęstszym wskazaniem do wykonania scyntygrafii dynamicznej jest ocena jakości nerki (stopień uszkodzenia) u pacjentów z wodonerczem lub roponerczem w wywiadzie.