Nadczynność przytarczyc a kamica nerkowa

Pierwotna nadczynność przytarczyc i jej związek z kamicą nerkową

Przytarczyce to zwykle cztery gruczoły wielkości ziarna grochu zlokalizowane w bezpośrednim sąsiedztwie tarczycy. Funkcja przytarczyc polega na produkcji hormonu nazywanego parathormonem, odpowiedzialnego za gospodarkę wapniowo-fosforanową organizmu. Pierwotna nadczynność przytarczyc jest chorobą spowodowaną nadmierną produkcję parathormonu co skutkuje powikłaniami spowodowanymi nadmiernym stężeniem wapnia w surowicy i moczu. U zdrowego człowieka spadek poziomu wapnia we krwi powoduje produkcję parathormonu co skutkuje uwalnianiem wapnia z kości i zwiększonym wchłanianiem wapnia w przewodzie pokarmowym i moczu, zwiększeniem wydalania fosforu. Zbyt wysokie stężenie wapnia w moczu i krwi powoduje liczne powikłania, wśród których obserwuje się kamicę nerkową i przewlekłą chorobę nerek. Kamicę nerkową stwierdza się u blisko 60% pacjentów z pierwotną nadczynnością przytarczyc, która rozpoznawana jest 0,3% populacji. Przez wiele lat pierwotna nadczynność przytarczyc może być nierozpoznana u pacjentów z nawrotową kamicą nerkową.

Nadczynność przytarczyc a objawy hiperkalcemii

Nadmierna produkcja parathormonu skutkuje osteoporozą czyli ubytkiem masy kostnej oraz objawami ze strony układu moczowego i pokarmowego. Hiperkalcemia czyli zbyt wysokie stężenie wapnia we krwi, podwyższone stężenie parathormonu (PTH) i niski poziom fosforanów są typowymi odchyleniami w badaniach laboratoryjnych. Wartość tych badań ma ograniczone znaczenie u pacjentów z kamicą nerkową rozpoznaną po raz pierwszy. U pacjentów z nawrotową kamicą oraz u dzieci z kamicą nerkową oznaczenie parathormonu, wapnia i fosforanów powinno być standardowo wykonane. Nadczynność przytarczyc przez wiele lat może być nierozpoznana bo często nie powoduje charakterystycznych objawów. Nadczynność przytarczyc może powodować osłabienie, zaburzenia depresyjne, bóle brzucha, nudności, mdłości, osłabienie siły mięśniowej, zwiększone pragnienie, nadmierną ilość wydalanego moczu, bóle okolicy lędźwiowej, bóle kostne i złamania patologiczne.

Hiperkalcemia czyli zbyt wysokie stężenie wapnia we krwi może występować w przebiegu nadczynności tarczycy, sarkoidozy, raka płuca, chłoniaka, przerzutów do kości, nadużywania witaminy D lub leków moczopędnych z grupy tiazydów. W przypadku przerzutów do kości poszukuje się nowotworu - najczęściej: płuca, piersi, tarczycy, nerki, prostaty lub jajnika. Hiperkalcemia może być pierwszym objawem szpiczaka mnogiego. mnogiego

Nefrokalcynoza ajko powikłanie nadczynności przytarczyc

Nefrokalcynoza lub inaczej wapnica nerek jest schorzeniem polegającym powstawaniu bardzo licznych zwapnień w miąższu nerki predysponujących do rozwoju kamicy nerkowej. Nefrokalcynoza powiązana jest z nadczynnością przytarczyc, gąbczastością nerek lub kwasicą cewkową. Nefrokalcynoza nie daje żadnych objawów i w większości przypadków rozpoznawana jest w czasie rutynowo wykonywanego USG lub RTG przeglądowego jamy brzusznej.

Leczenie operacyjne przytarczyc

Leczenie nadczynności przytarczyc polega na chirurgicznym wycięciu przytarczycy z gruczolakiem odpowiedzialnym za nadprodukcję parathormonu. Gruczolak przytarczyc często mylony jest z rakiem przytarczyc, tymczasem nie jest to nowotwór złośliwy. Przed operacją usunięcia przytarczycy wykonywana jest diagnostyka w celu ustalenia lokalizacji gruczołu odpowiedzialnego za nadmierną produkcję PTH. Standardowo wykonywane jest USG szyi oraz scyntygrafia przytarczyc. Leczenie operacyjne daje dużą szansę na całkowite wyleczenie, jednak ze względu na ryzyko nawrotu nadczynności konieczne jest okresowe monitorowania PTH, wapnia i fosforanów.

Leczenie zachowawcze nadczynności przytarczyc

Leczenie zachowawcze stosowane jest w okresie przedoperacyjnym oraz u pacjentów, którzy nie mogą być zoperowani z różnych przyczyn. Zaleca się maksymalne zwiększenie ilości wypijanej wody, ograniczenie spożycia wapnia oraz zwiększenie ilości przyjmowanych fosforanów w diecie. Konieczne monitorowanie stężenia wapnia, fosforanów i kreatyniny. Celem leczenia jest ograniczenie zmniejszenia masy kostnej oraz pwikłań wynikających z odkładania się wapnia w tkankach miękkich. Odpowiednie nawodnienie i stosowanie leku moczopędnego - furosemidum pozwala na skuteczne prowadzenie hiperkalcemii. Zapobieganie osteoporozy u chorych z nadczynnością przytarczyc polega na stosowaniu bisfosfonianów.

Wnioski

Pierwotna nadczynność przytarczyc jest schorzeniem, które przez wiele lat może być nierozpoznane i przebiegać pod różnymi maskami klinicznymi takimi jak kamica nerkowa czy osteoporoza. Pomimo faktu , że około 3-5% pacjentów z kamicą nerkową ma pierwotną nadczynność przytarczyc rzadko zlecane są badania wapnia, fosforanów i parathormonu.  Oznaczanie stężenia wapnia, fosforanów i parathormonu nie są rutynowo wykonywane co opóźnia rozpoznanie do momentu pojawienia się ewidentnych powikłań nadczynności przytarczyc.  Nierozpoznana nadczynność przytarczyc może prowadzić do powstawania mnogich złogów nerkowych, nefrokalcynozy czy przewlekłej choroby nerek. Zarówno europejskie (EAU) jak i amerykańskie (AUA) towarzystwa urologiczne rekomendują oznaczenie PTH, wapnia i fosforanów w diagnostyce wszystkich chorych z nawrotową kamicą nerkową. U dzieci z kamicą nerkowa konieczna jest pełna diagnostyka biochemiczna mająca na celu ustalenie przyczyny powstawania złogów nerkowych.