Najczęstsze pytania na temat kamicy nerkowej

Najczęstsze pytania na temat kamicy nerkowej

Czym są kamienie nerkowe?

Kamica nerkowa jest chorobą polegającą na powstawaniu złogów, potocznie nazywanych kamieniami w układzie kielichowo-miedniczkowym nerki. Kamienie nerkowe powstają w wyniku wytrącania się - krystalizacji związków chemicznych występujących w moczu. Złogi nerkowe mogą mieć różny kształt wielkość i kolor. Wielkość złogów jest różna - od drobnych kryształów wielkości ziarnka piasku do dużych złogów w całości wypełniających układ kielichowo-miedniczkowy nerki w przypadku kamicy odlewowej.

Co powoduje powstanie kamieni w nerkach?

Istnieje wiele teorii tłumaczących mechanizmy powstawania kamieni nerkowych, ale współczesna wiedza nie pozwala na jednoznaczną odpowiedź. W moczu człowieka znajduje się wiele związków chemicznych, które potencjalnie mogą krystalizować w układzie kielichowym nerki. Odwodnienie powoduje zagęszczenie wydalanego moczu co teoretycznie sprzyja krystalizacji. Nadmiar substancji krystalizujących i niedobór czynników hamujących krystalizację w moczu uważane są za podstawowe mechanizmy powstawania złogów w nerkach.

Jak długo trwa wydalenie kamienia z nerki?

W większości przypadków wydalenie drobnego złogu (do 5 milimetrów), który przemieścił się z nerki do moczowodu trwa od kilku dni do kilku tygodni. Czas potrzebny do samoistnego wydalenia kamienia uzależniony jest od jego wielkości i warunków anatomicznych chorego (średnica moczowodu i jego przebieg). U większości chorych, u których nie widać postępów leczenia wdrażane jest leczenie zabiegowe.

Z czego zbudowane są kamienie nerkowe?

Wyróżnia się cztery główne rodzaje złogów pod względem składu. Najczęściej występującym składnikiem jest wapń, który tworzy kryształy w połączeniu ze szczawianami lub fosforanami. Złogi struwitowe nazywane też infekcyjnymi występują jako wynik przewlekłego zakażenia układu moczowego bakteriami rozkładającymi mocznik. Złogi zbudowane z kwasu moczowego mają związek z nadmiernym spożyciem białka zwierzęcego  i są niecieniedoajne na zdjęciu rentgenowskim. Kamienie cystynowe są wynikiem rzadkiej wady genetycznej - cystynurii.

Czy kamica nerkowa jest częstym problemem?

Kamica nerkowa jest coraz częstszym schorzeniem co ma związek z siedzącym trybem życia i nawykami żywieniowymi. Około 11 procent mężczyzn i 11% kobiet w USA miało rozpoznaną kamicę nerkową1.

U kogo najczęściej powstają kamienie nerkowe?

Częstość występowania kamicy nerkowej jest blisko trzykrotnie większa u mężczyzn niż u kobiet. Pacjencie, których rodzice chorowali na kamicę układu moczowego mają większą szansę zachorowania. Szansa na ponowne powstanie złogu w nerce wynosi około 50% w ciągu 5 lat u pacjentów, u których wcześniej wystąpiła kamica. Specyficzne sytuacje sprzyjają powstaniu złogów nerkowych:
-  przewlekłe choroby zapalne jelit
-  zaburzenia odpływu moczu z nerki - najczęściej zwężenie połączenia miedniczkowo-moczowodowego
-  zaburzenia wchłaniania z przewodu pokarmowego będące wynikiem leczenia operacyjnego polegającego na wycięciu części jelita lub wykonaniu zespolenia omijającego.
-  otyłość i nadmierne spożycie białka pochodzenia zwierzęcego
-  przewlekłe zakażenie układu moczowego bakteriami ureazododatnimi czyli tymi, które posiadają zdolność rozkładania mocznika
-  nadczynność przytarczyc
-  hiperurykozuria - nadmierne stężenie kwasu moczowego w moczu
-  hiperoksaluria - zbyt duże stężenie szczawianów w moczu
-  cystynuria - zbyt duże stężenie białek w moczu (cystyna,ornityna,ornityna)

Jakie są najczęstsze objawy kamicy nerkowej?

U większości chorych złogi w nerkach nie powodują dolegliwości i są przypadkowo wykrywane w badaniach obrazowych. Najbardziej charakterystycznym objawem kamicy układu moczowego jest kolka nerkowa będąca wynikiem zaburzeń odpływu moczu z nerki. Kamica nerkowa może być przyczyną krwiomoczu lub nawracających zakażeń układu moczowego.

Jakie są opcje leczenia kamicy nerkowej?

Większość złogów, które przemieściły się z nerki do moczowodu ulegnie samoistnemu wydaleniu w ciągu 3-6 tygodni. Kamica nerkowa może być leczona różnymi metodami w zależności od sytuacji klinicznej chorego.

-  ESWL - litotrypsja zewnątrzustrojową falą uderzeniową czyli potocznie nazywane przez pacjentów kruszenie kamieni ultradźwiękami jest najmniej inwazyjnym sposobem leczenia kamicy. Fale uderzeniowe generowane przez litotryptor w założeniu mają pokruszyć złóg na drobne framenty, które chory musi wydalić samodzielnie.
-  PCNL - przezskórna nefrolitotomia lub nefrolitotrypsja - metoda polegająca na nakłuciu nerki z małego nacięcia w okolicy lędźwiowej i wprowadzeniu wziernika do jej wnętrza. Po uwidocznieniu złogu, kamień kruszony jest na drobne fragmenty i usuwany.
-  RIRS - endoskopowa technika leczenia kamicy nerkowej polegająca na wprowadzeniu wziernika - ureterorenoskopu gietkiego przez cewkę moczową do pęcherza a następnie do moczowodu i układu kielichowego nerki. Złóg w nerce kruszony jest laserem holmowym na drobne fragmenty.
-  Operacje klasyczne - pielolitotomia (nacięcie miedniczki nerkowej) lub nefrolitotomia (nacięcie miąższu nerki) są stosunkowo rzadko wykonywane i mogą dać dobry efekt gdy mniej inwazyjne sposoby leczenia nie mogą być zastosowane lub nie przynoszą efektu.

Czy kamica nerkowa ma związek z kamicą pęcherzyka żółciowego?

Nie. Złogi występujące w pęcherzyku żółciowym zbudowane są z cholesterolu, który nie występuje w złogach w układzie moczowym.

Czy żurawina zmniejsza ryzyko nawrotu kamicy nerkowej?

Wśród pacjentów występuje przekonanie, że jedzenie i picie soku z żurawiny zmniejsza ryzyko powstawania złogów nerkowych. O ile żurawina może zmniejszyć częstość infekcji układu moczowego spowodowanych przez pałeczkę E. coli to udowodnione jest, że nadmierne spożycie żurawiny zwiększa ryzyko krystalizacji złogów zbudowanych ze szczawianu wapnia.

Czy kamienie uszkadzają nerkę?

W większości przypadków złogi nie powodują uszkodzenia nerki. Czynnikiem, który uszkadza funkcję nerki jest utrudniony odpływ moczu z nerki spowodowany blokowanie moczu przez kamień tkwiący np. w połączeniu miedniczkowo-moczowodowym. Złóg, który nie zaburza odpływu moczu nie ma niszczącego wpływu na nerkę.

Czy wszystkie kamienie nerkowe powodują ból?

Nie. Złogi, które nie blokują odpływu moczu z nerki nie powodują bólu. Bezobjawowa kamica nerkowa może doprowadzić do zniszczenia nerki.

Kiedy kamienie nerkowe wymagają pilnej oceny przez urologa?

Kamica nerkowa może spowodować zagrożenie zdrowia lub życia pacjenta. Pilna konsultacja urologiczna zalecana jest w przypadku:

-  gorączka u chorego z kamicą moczowodową
-  kamica moczowodowa u chorych z jedyną nerką
-  zmniejszenie objętości oddawanego moczu lub jego brak
-  uporczywe mdłości i wymioty
-  silny ból, który nie ustępuje po leczeniu objawowym

Czy piwo zapobiega kamicy lub ją leczy?

Picie piwa nie zmniejsza ryzyka wystąpienia kamicy i z całą pewnością nie powoduje rozpuszczenia kamieni, co wielokrotnie słyszane jest od pacjentów. Podstawową kwestią w zapobieganiu kamicy jest rozcieńczenie moczu do pożądanej objętości 2-3 litrów na dobę.

Czy konieczna jest wizyta u urologa jeśli kolka nerkowa samoistnie ustąpi?

Ustąpienie bólu u chorego po ataku kolki nerkowej nie jest jednoznaczne z wydaleniem złogu. Złóg w moczowodzie może blokować odpływ z moczu nie dając dolegliwości bólowych choremu. Wydalony w moczu kamień może być fragmentem większego konkrementu, który utkwił w moczowodzie.

Jakie są najlepsze sposoby zapobiegania kamicy nerkowej?

Podstawowym zaleceniem w profilaktyce kamicy nerkowej jest wypijanie zwiększonej ilości obojętnych płynów. Pożądana dobowa objętość moczu powinna wynosić od 2,5-3 litrów. Zaleca się zmniejszenie ilości spożywanego chlorku sodu czyli soli kuchennej. Sól kuchenna powoduje zwiększenie wydalania wapnia do moczu. Spożycie sodu powinno być ograniczone do 2-3 gramów na dobę. Zaleca się ograniczenie soli kuchennej, fast foodów, puszkowanego jedzenia a nawet ketchupu. Picie słodzonych napojów gazowanych powinno być ograniczone do minimum.

[1] U.S. Department of Health and Human Services. Chapter 9: Urinary tract stones. In: Litwin MS, Saigal CS, eds. Urologic diseases in America. www.niddk.nih.gov (PDF, 395 KB) . Published 2012. Accessed September 26, 2016.