Kamica nerkowa

Co to jest kamica nerkowa?

Kamica nerkowa jest chorobą, w przebiegu której w układzie kielichowo-miedniczkowym nerki powstają złogi potocznie nazywane kamieniami. Kamienie nerkowe zbudowane są z substancji, które w warunkach prawidłowych występują w moczu. Powstanie złogu w układzie zbiorczym nerki spowodowane jest nadmierną krystalizacją substancji zawartych w moczu pacjenta. Kamienie nerkowe mogą mieć różną wielkość i kształt. Bardzo drobne złogi potocznie nazywane są piaskiem nerkowym a złogi wypełniające kielich lub w całości wypełniające układ kielichowo-miedniczkowy nazywane są kamicą odlewową (inaczej kamica struwitowa spowodowana przewlekłym zakażeniem układu moczowego).

Budowa i funkcja nerek

Częstość występowania i grupy ryzyka w kamicy nerkowej

Kamica nerkowa jest jedną z najczęściej rozpoznawanych chorób nerek. Szacuje się, że kamica nerkowa występuje u co 10 osoby a częstość występowania ma związek z płcią, stylem życia i rasą.

Przyczyny powstawania złogów w układzie moczowym

Kamica nerkowa towarzyszy ludzkości od zawsze, ale do tej pory nie udało się ustalić dlaczego w drogach moczowych dochodzi do powstawania złogów nerkowych. Fizjologiczny mocz produkowany przez nerki zawiera rozpuszczone produkty przemiany materii, które nie ulegają w warunkach prawidłowych krystalizacji. Krystalizacja czyli powstawanie kryształów z substancji zawartych w moczu jest zjawiskiem nieprawidłowym inicjującym powstanie złogu - kamienia nerkowego. Niedostateczna ilość wypijanych płynów, dieta bogatobiałkowa i gorący klimat uznawane są za główne czynniki ryzyka kamicy nerkowej.

Wady układu moczowego powodujące zaleganie moczu zwiększają ryzyko powstawania złogów w układzie zbiorczym nerki. Najczęstszą wadą wrodzoną związaną z kamicą nerkową jest zwężenie połączenia miedniczkowo-moczowodwego nerki.

Kamica nerkowa rzadko powoduje dolegliwości. Najczęściej pacjent dowiaduje się o złogach w nerce z wyniku badania USG jamy brzusznej. Złogi w nerce, które nie zaburzają odpływu moczu z nerki nie powodują dolegliwości bólowych, które spowodowane są utrudnionym odpływem moczu z nerki. Złóg kamiczy, który przemieści się do miedniczki nerkowej lub moczowodu może być przyczyną bardzo silnego ataku bólu - kolki nerkowej. W badaniach laboratoryjnych pacjentów z kamicą nerkową może występować krwinkomocz lub rzadziej krwiomocz. Należy pamiętać, że zarówno krwinkomocz jak i krwiomocz nie są objawami charakterystycznym kamicy i zawsze wymagają wykluczenia innej przyczyny - nowotwory układu moczowego. Złogi okresowo blikujące odpływ moczu z nerki mogą być przyczyną nawracających pobolewać okolicy lędźwiowej, które często przypisywane są schorzeniom kręgosłupa - choroba zwyrodnieniowa lub dyskopatia.

Objawy kamicy nerkowej

Rozpoznanie kamicy nerkowej

Badanie przedmiotowe pacjenta z kolką nerkową

Kolka nerkowa
USG jamy brzusznej - jest podstawowym badaniem w diagnostyce kamicy nerkowej. USG pozwala na ocenę wielkości nerki, wielkości i lokalizacji złogów oraz ustalenie czy kamica powoduje zaburzenia odpływu moczu z nerki (w USG widoczne jest poszerzenie układu kielichowo-miedniczkowego lub kielichów nerki. Badanie USG jest nieinwazyjne i może być wielokrotnie powtarzane nawet u pacjentek w ciąży.

Zdjęcie rentgenowskie jamy brzusznej - RTG przeglądowe. Zdjęcie rentgenowskie pozwala na uwidocznienie złogów niecieniodajnych, które zbudowane są z jonów wapnia. Cienie na zdjęciu odpowiadają uwapnionym złogom zarówno w nerce jaki i moczowodzie i pęcherzu moczowym.

Urografia - jest badaniem radiologicznym polegającym na wykonaniu zdjeć rentgenowskich jamy brzusznej po dożylnym podaniu środka kontrastowego. Kontrast podany dożylnie filtrowany jest przez nerki i wydalany do moczu. Zakontrastowany mocz wypełnia układ kielichowo-miedniczkowy i moczowód co pozwala na ustalenie lokalizacji złogu i jego wpływu na spływ moczu z nerki do pęcherza moczowego. Badanie nie może być wykonane u pacjentów z niewydolnością nerek, pacjentek w ciąży i u chorych uczulonych na kontrast.

Tomografia komputerowa - jest najdokładniejszym badaniem wykorzystywanym w diagnostyce kamicy nerkowej. Badanie pozwala na uwidocznienie niecieniodajnych złogów, które są niewidoczne na zdjęciu rentgenowskim.

Jakie są sposoby leczenia kamicy nerkowej?

Skład złogów nerkowych

Leczenie kamicy nerkowej

Wybór metody leczenia uzależniony jest od wielkości i lokalizacji złogu.

Litotrypsja pozaustrojowa - ESWL (skrót od angielskiej nazwy - Extracorporeal Shockwave Lithotripsy) polega na kruszeniu kamienia w nerce pacjenta przy użyciu fali uderzeniowej wytworzonej przez litotryptor. Wygenerowana przez urządzenie fala elektromagnetyczna przenika przez ciało pacjenta i skupia się na złogu krusząc go na drobne fragmenty. ESWL jest najmniej inwazyjną metodą stosowaną w leczeniu kamicy nerkowej. ESWL jest stosunkowo bezpieczny i rzadko jest przyczyną powikłań. Skuteczność ESWL uzależniona jest od wielkości złogu, jego składu i masy ciała pacjenta.  Złóg pokruszony przy pomocy ESWL wydalany jest przez pacjenta co może być przyczyną kolki nerkowej lub wodonercza wymagającego leczenia endoskopowego. Zabieg ESWL jest przeciwwskazany u pacjentek w ciąży, chorych z tętniakiem aorty brzusznej, pacjentów stosujących leki hamujące krzepnięcie.
Przezskórna nefrolitotrypsja - PCNL (skrót Percutaneous Nephrolithotripsy) jest metodą operacyjną polegającą na wytworzeniu kanału pomiędzy skórą pacjenta a wnętrzem nerki. Przez kanał wprowadzany jest nefroskop - wziernik z kanałem roboczym, przez który urolog wprowadza narzędzia do kruszenia i usuwania złogu. PCNL wykorzystywany jest u chorych. u których ESWL okazał się nieskuteczny oraz u chorych ze dużymi złogami o średnicy powyżej 20 mm. PCNL jest metodą z wyboru u pacjentów z kamicą odlewową nerek.