Leki mogące powodować kamicę nerkową

Leki  mogące powodować kamicę nerkową

Powstanie złogów w nerkach może być spowodowane stosowaniem niektórych leków stosowanych w leczeniu różnych schorzeń. Mechanizm powstawania kamieni spowodowanych stosowaniem leków jest dwojaki. Pierwszym z czynników jest krystalizacja stosowanego leku w moczu a drugim mechanizmem jest zaburzony skład moczu, wywołany działaniem stosowanego leku. Kryształ powstały z cząsteczek leku może zapoczątkować formowanie złogu zbudowanego z substancji zawartych w moczu.

Leki powodujące zmiany metaboliczne sprzyjające kamicy nerkowej

Diuretyki pętlowe

Leki moczopędne zaliczane do grupy diuretyków pętlowych (ich działanie ma miejsce w pętli Henlego nefronu) powodują zwiększone wydzielanie sodu i wapnia do moczu (hiperkalciuria - zwiększone stężenie wapnia w moczu). Kamica nerkowa została zdiagnozowana u 64% wcześniaków leczonych furosemidem.(1) Analiza składu złogów pochodzących z nerek wcześniaków leczonych furosemidem wykazała, że wszystkie przeanalizowane konkrementy zbudowane były ze szczawiany wapnia.(2)

Inhibitory anhydrazy węglanowej

Acetazolamid będący inhibitorem anhydrazy węglanowej jest słabym lekiem moczopędnym zmniejszającym ciśnienie wewnątrz gałki ocznej i ciśnienie płynu mózgowo-rdzeniowego (zmniejszenie jego produkcji). Długotrwałe stosowanie tej grupy leków może powodować kwasicę metaboliczną, która powoduje wzrost pH i spadek cytrynianów w moczu. Lek: Diuramid.

Topiramat - lek o szerokim spektrum działania przeciwdrgawkowego. Stosowanie topiramatu może zwiększać ryzyko powstawania kamieni nerkowych u osób będących w grupie ryzyka (płeć męska, wiek 20–50 lat, hiperkalciuria, kamica nerkowa w wywiadzie), co jest związane ze słabym hamowaniem izoenzymów dehydratazy (anhydrazy) węglanowej.  Lek: Epiramat, Epitoram, Etopro, Oritop, Topamax, Topiramat Bluefish, Toramat.

Zonisamid - nowoczesny lek przeciwpadaczkowy nowej generacji o wielokierunkowym mechanizmie działania. Zonisamid stabilizuje neronalne błony komórkowe poprzez wpływ na kanały jonowe sodu i wapnia. Zonisamid wykazuje słabe działanie na anhydrazę węglanową. W początkowych badaniach klinicznych wykazano kamicę u 4% leczonych pacjentów (złogi zbudowane z fosforanu wapnia). Za przyczynę powodującą wystąpienie kamicy uznano zasadowy odczyn moczu i hiperkalciurię u chorych leczonych Zonisamidem.

Środki przeczyszczające

Pacjenci z chorobami jelit powodującymi zaburzenia wchłaniana oraz chorzy z przewlekłymi biegunkami mają zwiększone ryzyko występowania kamicy nerkowej. Nadużywanie środków przeczyszczających powoduje zwiększone stężenie amoniaku i kwasu moczowego w moczu. Pacjenci nadużywający środków przeczyszczających często mają niską dobową diurezę i kwaśny odczyn moczu.

Fluorochinolony

Jednym z najczęściej stosowanych fluorochinolonów jest ciprofloksacyna stosowana w leczeniu powikłanych i niepowikłanych zakażeń układu moczowego. Stosowanie dużych dawek ciprofloksacyny (ponad 1000 mg/doba) u pacjentów z zasadowym odczynem moczu może powodować wytrącanie kryształów ciprofloksacyny w moczu pacjenta. Złogi zbudowane z ciprofloksacyny są niecieniodajne na zdjęciu rentgenowskim.

Sulfonamidy

Kotrimoksazol to nazwa mieszaniny dwóch substancji czynnych – trimetoprimu i sulfametoksazolu w stosunku 1:5. Sulfametoksazol zaliczany jest do sulfonamidów - chemioterapeutyków o szerokim spektrum działania powszechnie stosowanych w leczeniu zakażeń bakteryjnych. Siegel 1977 roku opisał przypadek kamicy moczowodowej, w którym złóg zbudowany był z metabolitów sulfametoksazolu i trimetoprimu.

Indinavir

Jednym z najczęściej wymienianych leków mogących być potencjalnym czynnikiem ryzyka powstania złogów zbudowanych z leku jest indinavir. Indinavir jest inhibitorem proteazy stosowanym w leczeniu HIV. Złogi zbudowane z indinaviru są niecieniodajne czyli nie są widoczne na zdjęciu rentgenowskim jamy brzusznej.

Leki mogące indukować krystalizację i powstanie złogów zbudowanych z leku lub jego metabolitów(3)

-  Sulfonamidy
-  Zonisamid
-  Triamteren - lek moczopędny oszczędzający potas
-  Indinavir
-  Efedryna
-  Flurorochinolony - leki prz
-  Ceftriaxon
-  Amoksycylina/Ampicilina
-  Allopurinol

Leki mogące powodować kamicę poprzez zmianę parametrów moczu:

-  Acetazolamid
-  Allopurinol
-  Kwas askorbinowy
-  Wapń
-  Furosemid
-  Środki przeczyszczające
-  Witamina D
-  Topiramat

1. Hufnagle KG, Khan SN, Penn D, et al. Renal calcifications: a complication of long-term furosemide therapy in preterm infants. Pediatrics.1982;70:360-363.
2. Shukla AR, Hoover DL, Homsy YL, et al. Urolithiasis in the low birth weight infant: the role and efficacy of extracorporeal shock wave lithotripsy. J Urol. 2001;165:2320-2323.
2. Siegel WH. Unusual complication of therapy with sulfamethoxazole-trimethoprim. J Urol. 1977;117:397.
3. Compounds that cause drug stones; EAU Guidelines on Urolithiasis 2017; 54